Prawnikiem/pełnomocnikiem z urzędu może być ustanowiony w postępowaniu sądowym radca prawny lub adwokat. Radca prawny i adwokat mogą być pełnomocnikami w sprawach cywilnych, gospodarczych, rodzinnych, sądowoadministracyjnych, a także obrońcami w sprawach karnych.

Pełnomocnikiem/prawnikiem z urzędu w sprawach sądowoadministracyjnych dotyczących spraw podatkowych może być również doradca podatkowy, a w sprawach związanych z własnością intelektualną rzecznik patentowy.

Jak ubiegać się o prawnika z urzędu?

Prawnik (radca prawny /adwokat) z urzędu jest ustanawiany przez sąd rozpoznający sprawę na wniosek osoby uprawnionej. Po wydaniu postanowienia o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu sąd wysyła do właściwej okręgowej izby radców prawnych lub innego samorządu zawodowego prawników postanowienie, która wyznacza konkretnego radcę prawnego lub adwokata do reprezentacji osoby uprawnionej. Należy pamiętać, że prawnik/pełnomocnik z urzędu może być ustanowiony również przed etapem sądowym tzn. chcąc złożyć pozew wniosek do sądu nie musimy sporządzać go osobiście wystarczy napisać wniosek o  ustanowienie pełnomocnika, a w przypadku jego uwzględnienia przez sąd, wyznaczony prawnik/pełnomocnik z urzędu będzie zobowiązany do jego sporządzenia na nas.

W przypadku odmowy ustanowienia pełnomocnika z urzędu można złożyć zażalenie lub skargę na orzeczenie referendarza, po wcześniejszym złożeniu wniosku o uzasadnienie postanowienia.

Ile się czeka na ustanowienie radcy prawnego/adwokata z urzędu?

Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu jest rozpoznawany zazwyczaj w przeciągu kilku tygodni, maksymalnie miesiąca. W przypadku odmowy ustanowienia pełnomocnika z urzędu, procedura jego ustanowienia wydłuża się do 2-3 miesięcy ze względu na trwająca procedurę odwoławczą. Po ustanowieniu pełnomocnika z urzędu właściwy sąd przesyła wniosek o wyznaczenie konkretnej osoby do pełnienia funkcji pełnomocnika z urzędu,  do właściwej okręgowej izby radców prawnych lub okręgowej rady adwokackiej i właściwy samorząd zawodowy wybiera prawnika do prowadzenia danej sprawy.

Czy warto korzystać z pomocy radcy prawnego/adwokata z urzędu?

Jeśli nie mamy możliwości opłacenia we własnym zakresie radcy prawnego lub adwokata z własnym środków pieniężnych jest to w zasadzie najlepsza metoda obrony naszych praw w sądzie. Samodzielne występowanie w sądzie bez wiedzy prawniczej może skończyć się przegraniem sprawy z przyczyn formalnych lub z powodu nieudowodnienia naszych praw/roszczeń nawet jeśli mamy rację w danym sporze sądowym.

Ile kosztuje prawnik (radca prawny/adwokat) z urzędu?

Korzystanie z pomocy radcy prawnego/adwokata z urzędu jest zawsze bezpłatne (!!!). Prawnik z urzędu nie pobiera od osoby uprawnionej żadnych pieniędzy. Natomiast wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu wypłaca sąd rozpoznający sprawę lub przeciwnik procesowy, w zależności od końcowego rezultatu sporu sądowego.

Komu przysługuje prawo do ustanowienia pełnomocnika z urzędu?

Ustanowienia pełnomocnika z urzędu można domagać się w sytuacji gdy:

1. strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części.
2. osoba fizyczna niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Ustanowienie pełnomocnika z urzędu jest również możliwe, a nawet konieczne w sytuacji choroby psychicznej strony/uczestnika postępowania. Odmowa ustanowienia pełnomocnika z urzędu w takiej sytuacji skutkuje nieważnością postępowania sądowego (vide: postanowienia Sądu Najwyższego sygnatura akt V CSK 390/10).

Jak złożyć wniosek o ustanowienie pełnomocnika (radcy prawnego/adwokata) z urzędu?

Wniosek o ustanowienie radcy prawnego/adwokata z urzędu, może zostać złożony na etapie sądowym (w trakcie postępowania), ale także przedsądowym lub po wydaniu wyroku w II instancji w niektórych sprawach możemy złożyć skargę kasacyjną.

Wniosek o ustanowienie pełnomocnika (radcy prawnego/adwokata) z urzędu zawsze składa się na piśmie do sądu rozpoznającego naszą sprawę (!!!). Złożenie wniosku w inny sposób nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

Przesłanką ustanowienia pełnomocnika z urzędu jest nasz trudna sytuacja finansowa, rodzinna lub zdrowotna dlatego wniosek o ustanowienie pełnomocnika/obrońcy z urzędu powinien zawierać dokładny opis sytuacji majątkowej, rodzinnej, zdrowotnej i życiowej osoby wnioskującej o pełnomocnika z urzędu. Sporządzając wniosek należy wspomnieć o wszystkich aspektach naszej trudnej sytuacji.

W przypadku osób fizycznych do wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu należy dołączyć oświadczenie o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, które może być potwierdzone dokumentami np. zaświadczeniem o dochodach, historię choroby ze szpitala, dokumenty potwierdzające wydatki lub trudną sytuację finansową i życiową.

Istotny jest również stopień skomplikowania sprawy, w przypadku sprawy prostej i bezspornej szanse na ustanowienie prawnika z urzędu są mniejsze, niż w przypadku skomplikowanej, gdzie wartość przedmiotu sporu jest znaczna.

Wniosek o ustanowienie radcy prawnego/adwokata z urzędu jest wolny od opłat, zatem nawet w przypadku jego oddalenia nie ponosimy żadnych negatywnych konsekwencji finansowych swojego działania.

Jakie kancelarie podejmują się reprezentacji z urzedu?

Dokładna lista radców prawnych o adwokatów podejmujących się reprezentacji z urzedu znajduje się we właściwej Okręgowej Izbie Radców Prawnych lub Okręgowej Radzie Adwokackiej. Jedną z takich kancelarii prowadzi w Lublinie radca prawny Paweł Iwaniak